Eg har fått meg ein blogg til, som eg tenkjer å rette meir inn mot problemstillingar i samband med eigne prosjekt på UiS. Bloggen har denne adressa: http://www.arneolavnygard.com/blog

Dermed held eg meg til meir skulerelaterte ting her til bloggs, og alt det andre på den andre bloggen.

Odin skriv under om SNLs omlegging av leksikonmodellen sin, og nemner i eitt av punkta NDLA. Eg har svært lite å føye til alt som er skrive i bloggosfæren om dette, anna enn at eg òg samstemmer i den litt skeptiske gleda ein kan fornemme. 

Eg må likevel innrøme at eg i mi tid som NDLA-medarbeidar (frå byrjinga av prosjektet og i alle høve ut året) dels har blitt småparanoid, dels har blitt (lettare) konspirasjonsteoretisk. Idegrunnlaget til NDLA, frie og opne ressursar, stimulering av dele- og produksjonstanken, som har vore eit mål (om ikkje realistisk gjennomførbart på alle punkt, dersom ein no skal vere pragmatisk) frå byrjinga, synest eg er eit svært godt selling-point for NDLA-prosjektet: Dette er ikkje ei gratis lærebok! Dette er ein arena med tekstar og verktøy som offentlegheita eig, ikkje ein redaksjon, organisasjon eller utval forfattarar, og du kan ta dette med deg inn i LMSas, ut på weben, eller ned på papir. Etter kvart kan du òg nytte NDLA som arena for deling, samarbeid og publikasjon. Å kalle dette ei lærebok er som å kalle bob-bana på Lillehammer ein tyttebærrensar. Det kan nok brukast slik òg, men det er svært nærsynt.

Lisensieringsmodellar som er tilpassa ei anna medieverkelegheit enn den Gutenberg sparka igang er eit viktig verkemiddel for å halde desse ideane oppe. Sidan Aschehoug og Gyldendal ikkje seier noe om dette, anna enn at programvaren dei vil bruke vil bli open source, reknar eg med at det vil bli like lukka som det er no. Altså: A&G eig alt, du kan ikkje ta det med deg utan vidare ned på print, ut på Google Earth, eller inn i ein LMS. 

Vi står då igjen med eit heilt vanleg leksikon, gratis som følgje av reklamefinansiering, men med eit utvida arsenal av forfattarar administrert av fagansvarlege som igjen rapporterer til A&G-redaksjonen. Det er ikkje opning for å leggje inn artiklar, slik eg les dette, men «anledning til å bidra med nytt innhold – artikler om nye temaer, omskriving av eksisterende artikler, bilder m.m..» Desse artiklane, omskrivingane, bildene, er forslag som skal  «kanaliseres til fagansvarlige for vedkommende fag for evaluering for opptak i den kvalitetssikrede kjernen.» Det luktar litt «vi-må-finne-noe-sprekt-å-gjøre-ish-for-denne-utviklingen-på-nettet-har-kommet-så-langt-derre.» Slik tenkte Metallica òg, då dei oppretta ein YouTube-kanal for å heidre fansen sin, etter at dei hadde tråkka på dei ved å dra 300 000 smågutar for retten for å ha lasta ned Metallica-låtar frå Napster. Du kan jo klikke deg inn på MetallicaTV og lese nokre av kommentarane for å sjå koss dette er mottatt. 

Vel. Eg er open for at her ligg føringar som er lang meir radikale enn dette, for dette er ikkje mykje til endring. Interessant er det, og her kjem poenget om konspirasjonsteoriar og paranoia inn, at det blir opna for eit «lag 1,» ei redaksjonell godkjent kjerne, og eit «lag 2» med brukargenerert innhald, der ein kan flytte artiklar frå lag 2 opp til lag 1. Dette er ein av dei berande ideane i NDLA (lag 2 blir forsøksvis implementert i haust), og eitt element i det å lage læremiddel som forlaga har brukt nokre år på å le seg skakke av til no.

Brukargenerert innhald, deling, wikiar, har altså med eitt handgrep gått frå å vere tøv og fjas i forlagsverda til å bli ein forretningsmodell. 

Ein siste bekymring: Eg fryktar, når no SNL går ut og hankar inn «creative commies» som Eirik Newth, at dei ressursane som før gjekk til å oppdatere og forsvare Wikipedia no blir kanalisert inn i eit forlagsinitiativ som blir lukka i andre lisensar enn (opne variantar av) Creative Commons. Odin er inne på det same under: Kva om ein nyttar offentlege midlar til å forbetre no/nn.wikipedia.org framføre å sponse forlaga i det som ser ut som det same, gamle toget mot opne kunnskapsressursar? Eg er sikker på at ein ABM-million i året kan gjere gode ting for Wikipedia, både på nynorsk og bokmål.  

Og kommentaren om at det no er opna for nynorske artiklar gidd eg ikkje eingong kommentere.

Digi.no har i dag ei sak om at artistar vel seg vekk frå iTunes av di dei sel meir over disk. Dømet dei dreg fram er Cro-Magnon-rockaren Kid Rock, som har 1,7 millionar eksemplar av albumet «Rock’n’Roll Jesus» over disk (albumet blei ikkje lagt ut på iTunes), og hamna på tredjeplass på Billboardlista. Dette har fått selskapet til å trekke eit album frå Estelle vekk frå iTunes, ei av dei der R&B-artistane som er like givande å høyre på som det det er å glo ned i ein tallerken mjøl. Artistande blir visstnok i tillegg indignerte av policyen med å insistere på sal av enkeltlåtar, ikkje berre heile album. 

Som ein av kommentatorane til artikkelen seier, er nok dette meir ei sak platebransjen, som selskapa og distributørane deira, sveittar av. iTunes og liknande initiativ (DRM-diskusjonen aside) representerer trass alt eit nokså reint alternativ til Limewire og torrent-nedlasting, der den som har laga musikken får betalt. Det er svært mange andre ting det ikkje går an å gjere stort med, som til dømes å reversere utviklinga i kjølvatnet av digitaliseringa av musikkmediet (i alle ledd av produksjons- og distribusjonsprosessen) og følgjene av det (nye avspelingsmedium, nye måtar å oppdage, høyre på, skaffe seg musikk, osb). Joda, det er framleis folk som svergar til LP-plata, og dei har heilt sikkert langt på veg rett i at lyden er betre og at det er kjekkare å lese på eit LP-cover enn på eit CD-cover. Men LP-plata si tid er forbi, trass i slike krampetrekningar blant folk, og kidsa har vakse opp med at musikken er tilgjengeleg frå nettet eller PC-en til kompisane, og at infoen om artistane, «platecovera,» ligg strødd ut over heile nettet. Skulle til dømes Miley Cyrus ytre seg på TV, er det på YouTube i løpet av timar, noe jentene på 12 veit svært godt. 

Det er noe demografisk her som talar imot argumenta til platebransjen, om no digi.no har fått det med seg rett. Kid Rock er ikkje for dei same som Estelle, så det forundrar meg ikkje at white thrash-35-åringane tørkar smoltfeittet av fingrane og køyrer til næraste platebutikk for å kjøpe plater. Verre er det med tenåringane som høyrer på Estelle. Eg trur at dette har med kva verd du har vokse inn i. Dermed har det med alder å gjere, men ikkje nødvendigvis noe som endrar seg når du blir vaksen. Dottera mi på 11 kan godt bruke sparepengane på ein CD, men ho finn jo alt og mykje meir til på nettet, så kvifor skal ho ikkje bruke tohundrelappen på WOW heller? Verda hennar er annleis enn den eg voks inn i, og den greier ikkje platebransjen å gjere stort med. 

Dessutan er det merkeleg kor desse diskusjonane blir moralistiske. I bokbransjen er det nokså tydeleg, der dei som er vande med bøker, altså dei som skuleverket i årevis har blitt lært opp i ein bestemt teknologi for lagring og distribusjon av tekst, vil argumentere for kor mykje betre det er med papirbøker enn tekstar på skjerm. Papir er mediet for dei lange og gode tankane, medan skjermen er for alt det andre vaset. Digital musikk er på same måte øydeleggjande for heile opplevelsesverda, (den smått religiøse) inderlegheita i det å lytte til eit verk–eit album!– der jamvel storleiken på mediet blir framheva som overlegent.

Bak all denne moralen ligg ofte bransjen som speler på dette, jamfør dei ulike leseinitiativa i skuleverket («Gi rom for lesing» osv.) som i mange tilfelle er skitne blandingar av reine salsframstøt og moralistisk-nostalgisk vas om kva lesing er.

Det er ikkje verdas kulaste ting å gjere å nytte eigne bloggpostar til å berre lenke til andre, men i dette tilfellet synest eg både innhald og temperament blir svært godt ivaretatt av andre, så over til Eirik Newth.

… frå mi side, grunna nokså mykje reising i tillegg til eit par-tre essays som skal vere ferdig i løpet av våren. Skrive-energien går altså med til slik skriving. Eg håper likevel våre 4-5 lesarar held på oss i RSS-lesarane sine, for eg reknar med at det tar seg opp igjen.

I ein artikkel i Washington Post online skildrar Gene Weingarten eit eksperiment der han har låst seg inne i eit rom i 24 timar med 6 TV og ein laptop for å sjå koss politiske nyheiter spreier seg i ulike bloggar. I innleiinga fortel han ei historie frå barndomen om ein kompis av bestefaren, Boris, som var den best informerte personen dei visste om. Kvar morgon rusla han til biblioteket, uklanderleg kledd opp i dress, og las alle avisene på biblioteket frå byrjing til slutt, før han seint på dagen rusla heim. Historia blir avslutta med følgjande innsikt:

«Even as a little boy, in that intuitive if primitive way that children comprehend important things, I understood the fundamental truth that Boris was, in some clear but compelling way, a douche bag.»

Og her sit eg (og sikkert mange med meg) klokka halv ti, ikkje på langt nær halvveges igjennom min daglege RSS-matingar, og har i tillegg til Facebook-forpliktelsane mine og ein sjekk gjennom det utmerka www.aldaily.com for nye artiklar funne fram til Twitter, som krev eit blikk i ny og ne. Som Boris kan eg altså rekne med å rusle heim i skumringa i kveld, informert om kva alle eg kjenner gjer på, sett bilder frå festar og turar, lese eit stort antal bloggpostar og nyheitsingressar/-artiklar frå eit stort utval kjelder, utan å ha gjort særleg mykje av det eg skulle gjere. Eg har kommentert nokre bloggar, og skrive eit par linjer i eigne bloggar, som blir lesne av ein liten handfull folk. I tillegg har eg rapportert det eg gjer og ikkje gjer på Twitter. Eg er godt på veg til å bli ein douche bag.

Leif Harboe og eg har snakka med mange lærarar om viktigheita av å nytte verktøy som Bloglines/Google Reader for å sortere dei store mengdene info på nettet. Viktigare er det etter kvart å snakke om koss å sile ut masse heller enn å få kontroll over meir, kaste heller enn å digitalhamstre.

For å kople dette til læring og eigne læringsmål. Eg har 4 år på meg til å bli ferdig med ein doktorgrad. Eg har mange bøker som skal lesast, mykje som skal skrivast, og mykje god lesnad finn eg på nettet. Men blir eg 100% klokare (for å forenkle dette litt) av å auke stofftilfanget med 100%? Eg trur heller at ved å auke infotilgangen, set eg i gang ei heil dominorekke av følgjer, der veldig mange avgreiningar er negative:

For det første trur eg ikkje på ein proporsjonalitet i forholdet mellom stofftilgang og læring. For meg tårnar det seg gjerne opp på ein slik måte at ein av dei viktigaste eigenskapane eg som lærande kan ha, fokus, forsvinn. Eg blir kan hende 10% meir informert av å auke stoffmengda med 100%, men prisen er tap av oversyn, fokus og til slutt motivasjon. Effekten av dei 10 prosenta ikkje berre forsvinn, men situasjonen snur seg og verkar motsett: Eg bruker mykje verdifull tid og energi på unødig arbeid, eg går rundt med ei nagande kjensle av (eller panikk for) at eg går glipp av noe «der ute» — kort sagt: Eg blir ikkje betre på det eg held på med, eg blir dårlegare.

Men eg blir jo i det minste ein velinformert douche bag.

er namnet på nettsjappa eg (heilt i tråd med namnet på sjappa) impulsivt bestilte meg ein Asus eee frå, etter å ha ergra meg litt over at Leif kom meg i forkjøpet. Eg vekslar heile tida mellom Mac og PC når eg skriv, så det skulle berre mangle at eg ikkje kompliserer det heile med å introdusere ein Linux-burk i samlinga.

Eg biller meg inn at det i livet mitt er eit tomrom mellom mobiltelefonen og jobbmaskina, som trass i si berbare forfatning til ei kvar tid er knytt opp til kablar, skjermar etc. eee kan vere maskina eg tar med meg rundt på campus, i møter, etc., i tillegg til å vere ei generell rotemaskin for idear, kjappe websøk, etc.

Som tidlegare nemnde Leif Harboe har vore inne på, kan slike billege og web-sentrerte småmaskiner ha eit potensiale i skulesamanhengar, så det blir kjekt å få kloa i denne maskina.

Forskning.no melder at ein bande leksikografar og og ingeniørar ved institutt for lingvistiske og nordiske studium ved Universitetet i Oslo i løpet av åtte år har samla ein heller stor korpus av tekstar henta frå bøker, blad, aviser, tekstar frå privatpersonar – det dei meiner er eit balansert materiale, både når det gjeld teksttypar, kjønn på forfattar og tidsspenn (tekstane er frå perioden 1985 og fram til i dag). Tekstane er digitaliserte (i dei tilfella dei ikkje er digitalt tilgjengelege i utgangspunktet), tagga med allslags opplysingar (forfattar, teksttype, kontekst, grammatikk) og det dreier seg om bokmålstekstar.

Korpuset det er tale om er det første balanserte korpuset over moderne norsk nokon sinne, og det er denne påstanden eg synest er interessant. For målet er i følgje Ruth E.V. Fjeld å dokumentere «moderne norsk skriftspråk i sin fulle bredde,» mellom anna for å gje eit rettare grunnlag for å ta inn ord i ordbøker og normere språket vårt. Språkrådet kan her «finne ut hvordan ulike ord og uttrykk faktisk blir brukt,» seier Fjeld.

Eg er ikkje i tvil i det heile at dette er ein bra måte å skaffe seg kunnskapar om språket vårt på, for vidare å utnytte denne kunnskapen når ein skal normere språket, lage ordbøker – i det heile for å skaffe oss kunnskapar om koss språket vårt faktisk blir brukt. Men eg må seie at eg er litt skeptisk, med atterhald om at eg berre har lest Forsking.nos artikkel om dette, til tekstgrunnlaget her:

20 % av tekstane er frå aviser og vekeblad
45 % av tekstane er sakprosatekstar, til dømes frå fagbøker
25 % er frå skjønnlitteratur
5 % er frå TV-teksting
5 % er frå upublisert materiale

Med andre ord er brorparten (rundt (eller minst) 95 % — ein kravstor bror, med andre ord) av tekstane frå kjelder som i utgangspunktet er underlagt nokså streng normering. Utgangspunktet for denne tekstkorpusen, som altså skal gje oss eit reelt blikk inn i språket vårt, og for framtidig normering er altså eit språk som er nokså trufast normert med utgangspunkt i dei eksisterande normene våre.

Kan det kallast eit innblikk i norsk språk slik det faktisk blir brukt? Det kjem an på koss du definerer «språkbruk,» og her ser det ut som at det ligg til grunn ei nokså grundig utsiling av svært viktige domene for språkbruk, som til dømes talespråk og munnleg kommunikasjon (som eg meiner er viktige når vi skal snakke om ordtilfang, trass i at det ikkje er skriftleg), og ikkje minst fleire nye, digitale arenaer for skriving. Eg synest ikkje dette er særleg balansert, snarare balsamert, om eg skal tillate meg å prøve å vere morosam. Som i så mange andre tilfelle i akademia blir dei digitale arenaene kasta ut frå festen.

Det er desse digitale arenaene eg vil dra fram her. Eg synest det er rart at ein så produktiv arena for litteratur som det dei utallige skriveromma vi har sett vokse fram (bloggosfæren, SMS, privat og offentleg e-postbruk, tekstar frå bokmåls- og nynorskversjonen av Wikipedia og andre wikitekstar) ikkje blir betrakta som meir interessant i normeringsaugnemed, nettopp av di fleire av desse tekstane har eit anna forhold til både normering og ordtilfang enn tekstgrunnlaget i dette prosjektet, og følgjeleg mest sannsynleg vil reflektere ein heilt annan grad av nye ord og strukturar i språket enn dei redaksjonelt bearbeidde og eksplisitt norm-underlagte tekstane. Eller er her ei halding til at desse tekstane er mindreverdige andsynes andre tekstar? Kva vil det gjere med språket vårt og kva syn vi skal ha på det, viss vi dreg inn slike tekstar i denne tekstkorpusen? Og kva haldningar til og meiningar om språk har forskarar som ikkje dreg inn slike tekstar i tekstkorpusen?

No handlar dette om ein bokmålskorpus, men også for nynorsken sin del må dette vere umåteleg interessant. Erfaringane mine her frå Rogaland er at mange nyttar eit svært dialektnært og munnleg språk, både når dei sender SMS, sender e-post og skriv i bloggen sin, på Myspace eller Facebook – altså arenaer for skriftleg tekst som er svært mykje i bruk. Dette trur eg er gjengs over heile landet, jamfør ulike diskusjonar om dei folkelege (vulgære, i ordets beste forstand) formene.

Det paradoksale er at fleire skuleelevar mislikar å skrive nynorsk medan dei likar å skrive (og skriv svært mykje, i mange sjangrar og samanhengar), både dialektnært og syntetiserande. Kva om vi etter same modell lagar ein tekstkorpus basert på ei rekkje av desse sjangrane (SMS, blogg, etc.) og byrjar å tenkje skriftspråknormalar bygd rundt talemålsnært språk? Kan hende kan vi her vere rausare i ordtilfang og strukturar enn både i bokmål og nynorsk, slik det er no, slik at det er ein større samanheng mellom talemålet og skriftspråket? Sist eg sjekka, var det ei av hovudsøylene i landsmålet/nynorsken.

Medan vi går i retning av engelsk som skriftspråkleg norm både i akademia og i større bedrifter, verkar det for mange som eit håplaust prosjekt å lappe på eit språkprosjekt som byrja som eit språk for landet, men som mange påstår har enda opp som eit uoversiktleg roterom som dei færraste meistrar – eller endå verre: eit elitespråk for verbalatletar og intellektuelle. Det stikk motsette av planen, med andre ord. Kan hende bloggosfæren og den uoppfordra skrivinga, hjartespråket, til digitalskribentar i alle aldrar nettopp viser oss ei retning for nynorsken?

Med utgangspunkt i ein interessant diskusjon kring skulens syn på tekst og forfattar, i første omgang om skriftleg tekst, eit par postar ned («Norsklæraren revisited«), kastar eg ut ei skisse som er eit forsøk på å setje opp koss ulike tekstar kan tenkjast å forhalde seg til storleikane «tekst» og «forfattar.» Dette vil eg presisere er heilt vitskapleg uforpliktande, og gjort i ein fei i ein leikande ånd — svært spekulativt, med andre ord. I eit slikt diagram manglar masse informasjon (her skulle jo vore laga ei ordentleg korrespondanseanalyse med langt fleire faktorar inne: Grad av institusjonell tilknyting, etc.), men lat oss tenkje oss at vi plottar inn ulike tekstar i eit diagram med to akser; X: Tekst, med ein glidande skala frå fast til flytande, og Y: Forfattar/forfattarskap, med ein glidande skala frå einsemd til kollektiv. Klikk for leseleg (og stor) versjon:

For å byrje med polaritetane: Ser ein vekk frå forhald som institusjonstilknyting osv., vil her den klassiske og noverande avsluttande skriftlege eksamenen i norsk skule vere i det motsette hjørnet av Wikipedia, der Wikipedia er ein type tekst som etterstreber flyt, medan artiumsstilen (det heiter jo ikkje det, men la gå — det høyrest passe polemisk nedlatande ut) har såpass strenge krav at han både er lukka og endeleg. Vi ser òg at fleire av dei andre typiske skulestilane finst i det nord-vestre feltet, medan fleire av dei digitale sjangrane befinn seg i sør-aust på kartet. Viss vi hadde plotta inn fleire sjangrar som elevane skal forhalde seg til når dei er ute av klørne til norsklærarane sine, vil eg tru at dei aller fleste hamnar i austfeltet, med langt større aksept for kjeldebruk, redaksjonell hjelp, rettleiing og innspel i teksten enn det skulen tillèt. Avhandlinga vil eg tru høyrer heime rett under «Nyheitsartikkkel papir,» der produktet ditt gradvis blir forma av eit par rettleiarar, innspel på konferansar og frå fagfellevurderingar av artiklar som skal vere med, etc. Altså langt vekke frå den vidaregåande skulen sitt tekstideal.

Dette er jo berre eit tankeeksperiment, men det kunne ha vore interessant å realisere eit slikt prosjekt som ein kombinasjon av spørjeundersøkingar blant lærarar og elevar, i tillegg til tekstanalyser, der ein nytter korrespondanseanalyse på materialet for å sjå samanhengar mellom tekstsyn, maktforhold, tekstbruk, etc.

Poenget mitt er uansett berre det å argumentere for å opne for eit anna syn på kva tekst og forfattarskap er eller bør vere i skulen. Det skumle her er at dei to tekstane øvst til venstre er dei som langt på veg definerer koss skriving er i den vidaregåande skulen (trass i at det no blir gjort (stakkarslege) freistnader på å opne for kjeldebruk på avsluttande eksamen), medan tekstskaping i resten av verda oppheld seg langt vekke frå desse tekstane.

Litt interessant er det å grave i fordommane kring dette med gute- og jenteaktivitetar, og ein har gjerne trudd at datamaskina var eit typisk gutedomene. PEW-undersøkinga* viser derimot at jentene har inntatt PC-en, som innhaldsprodusentar på weben, i alle høve. Eit betydeleg høgare antal jenter mellom 15 og 17 bloggar eller skapar andre typar websider, og jentene i den same aldersgruppa dominerer óg når det gjeld å skape eller arbeide på websider for andre, og når det gjeld å skape profilar på sosiale nettverkssider (som Facebook og MySpace).

Jentene siglar altså opp som dronningane av innhald på weben. Skiljet mellom gutar og jenter er her interessant, og eg skulle gjerne likt å få greie på kva dette går i. Vi veit jo at jentene les fleire bøker (romanar) enn gutane, og at typiske lese- og skriveaktivitetar som jenter gjer ligg nærare opp til dei lese- og skriveaktivitetane eller -ideala skulen har. Når det her ser ut til at jentene på ein del område òg erobrar datamaskina, vil det vere interessant å sjå kva fellesnemnarane er mellom jentelesing på og av nettet, og det same med gutane, vidare kva skilnadene består i og kva grunnar det er til dette.

Ikkje minst er det interessant å sjå på kva ideal som ligg til grunn for dei ulike måtane å lese og skrive på, og koss skulen handsamar dette. Er det slik at vi i skulen kjem til å ta med oss meir eller mindre det same tekstidealet som alt er til stades i skulen over i nye medium, og halde fram med marginaliseringa av eit stort utval lese- og skriveaktivitetar, som då gutane representerer (diskusjonsgrupper, spel, etc.)? Er bloggen i ferd med å bli den nye jentestilen, og er gutane taparar også i desse semiotiske felta?

* Undersøkinga bør sjølvsagt lesast for seg, men via Jilltxt.net blei eg merksam på denne artikkelen i nytimes.com